Крупнейшая бесплатная электронная библиотека 387 682 книг в 367 жанрах 122 432 автора

Джангар - калмыцкий народный эпос (3)

Җаңһр [на калмыцком языке]

Җаңһр [на калмыцком языке]

Җаңһр [на калмыцком языке]

Олна амн үгин билг: тууль, тууҗ, домг, үлгүр, цецн үг, тәәлвртә тууль, дун — өргн, эң зах уга уурхан саң болдг болвч чигн теднәс өндртән үлҗ һарсн, олна сана зүрк хойр авлсн берк әрднь болснь — өөрд-хальмг улсин баатрлиг дуулвр "Җаңһр". Хальмг баатрлиг дуулвр "Җаңһр" — нарт делкәд нер һарсн кесг эпосмуд дунд эврә өөдән чинртә орман әзлсн болдг. Алдршсн нертә дуулвриг мана үй күртл хадһлҗ авч ирснь — өөрд-хальмгин дуулач билгтә улс — җаңһрчнр. Тедн дунд аһу ик нертә җаңһрч Ээлән Овлаг келҗ болхмн. Терүнә дару нерөн туурулсн Баснга Мукөвүн, бас чигн Шавалин Дава, Бадмин Мөңкнасн, Коозан Анҗука, Лиҗин Төөлт, нанъ чигн дуучнрин нердүд темдгтә. "Җаңһр" хальмг улст өлсхднь — идән, ундасхднь — киитн булгин усн болад, эдгхднь — эм болад, даархднь — хувцн болад йовдг бәәсинь олна тууҗ медүлнә. Җаңһр, Хоңһр, Санл баатрмудас үлгүр авч, Төрскән харсгч дәәнд кесг хальмгудын үрдүд омг, зөрмгән үзүлҗ, нерән туурулсмн. Тедн дунд Советск Союзин Герой Делгә Эрднь. Җаңһрин бодң-баатрмудын андһар: Җил насн хойран Җидин үзүрт өлгий, Җилв бах хойран һанцхн Җаңһртан өгий...— кесг үйин хальмгудт өөдән үлгүр болсмн. "Җаңһрин" 12 баатр бәәдг, "Җаңһрт" 12 бөлг бәәдг — гиһәд келцхәнә. Болв чигн "Җаңһрт" кезәнә 12-ас үлү бөлг бәәҗ. Тернь сүл җилмүдт ил болҗ медгдҗ йовна. Кесг өдр, кесг долан хонгтан келсн бийнь, "Җаңһрин" чилгчд күрдго бәәсмн. Ода деерән номтнрин илдкҗ авсар "Җаңһрин" хөрн долан бөлг барлгдҗ һарсн бәәнә. "Җаңһр" кезә үүдсн болхмби гисн сурврт хөрү олхин төлә "Җаңһриг" бийинь авад шинҗләд хәләй. Җаңһрахн уулта, мод та, усн далата һазрт, өргн ик һолта орнд бүүрлсәр үзүлгднә. Җаңһрин баатрмудын теҗәл болсн хот-ундынъ, бәрҗ йовсн аң-аһурсынь, аңнҗ йовсн заһсынь, түлә кеҗ бәәсн модн-урһцынь, бәәсн геринь авад шинҗлхлә, "Җаңһр" ики кесг зун җилмүд хооран — "эрднин экн цагт" болсн тууҗин тускар келҗ өгчәнә. "Җаңһрин" эклц авад, умшад хәләй. (Кичгә Төләһәр. "Җаңһр". Элст, 1974)

Джангар

Древневосточная литература Автор неизвестен --

Джангар

Древневосточная литература Автор неизвестен --
Джангар

Калмыки обладают огромной сокровищницей устного народного творчества.Народ бережно хранит и любит чистое и мудрое искусство своих эпических песен, сказок и легенд.Но самым ярким, самым любимым произведением калмыцкого народа, произведением, ставшим в его сознании священным, является грандиозная героическая эпопея "Джангар".В "Джангаре" 12 песен, по числу основных героев поэмы.Каждый из них наделен какой-нибудь главной, только ему присущей чертой.Санал - воплощение выносливости, Савар Тяжелорукий - силы, Алтан Цеджи - мудрости, Мингйан - носитель идеала красоты, "первый красавец вселенной", Ке Джилган - златоуст, которого "никто не превзошел в искусстве словесной игры".Но вместе с тем у них есть и одна общая черта: страстная любовь к родине."Джангар" - калмыцкий героический эпос, воспевающий воинские подвиги калмыкских богатырей и их предводителя Джангара, защитников сказочной страны Бумбы. В эпосе отражены надежды и чаяния калмыкского народа, его многовековая борьба за своё национальное существование. О бытовании "Джангара" среди калмыков было известно ещё в 18 в. Первое исследование и перевод эпоса на русский язык принадлежат А. А. Бобровникову (1854). В 1910 был издан записанный со слов знаменитого джангарчи (исполнителя "Джангара") Ээлян Овла цикл песен (10 глав).Лучший перевод на русский язык принадлежит С. И. Липкину,редакция перевода Баатр Басангов и С. Я. Маршак."